Loneitu Hriat Tur Puanchhuahna
I. BUHTUN TICHHETUTE
A. India ram pum huapa rannung leh natna pawimawhte
1. Rannung:-
a) A tiak seh chhumtu (Cutworms, Agrostis ipsilon)
b) Vual (White grub, Holotrichia consanguinea)
2. Natna
A hnahro, a kung thi (Downy mildew, Peronosclerospora graminicola)
B. Mizoram atana Buhtun eichhetu leh natna lar zual te
1. Rannung
a) A zik lung (Shoot fly, Atherigona sp)
b) Khau (Hieroglyphus sp. etc)
c) Thlumpi (Termite, Odontotermes sp)
d) Thlangdar (Earhead bug, Calocoris angustatus)
e) A kung khertu pangang (Stem borer, Chilo partelus)
f) Pangang hmul nei (Hairy Caterpillar, Spiliosoma obligua)
2. Natna
a) A fang chhia (Ergot, Clavicepsfusiformis, C.microcephala)
b) A par leh a rah phut (Smut, Tolypsporium penicillariae)
c) A hnah hnuai phut (Rust, Puccinia penniseti)
3. Hnim
Vai rama hnim leh Mizorama hnim/hlo hi inang awm bawk mahse a tam zawk hi a inang lo. Chuvangin buhtun chinna hmun azirin Mizoramah pawh hnim a in anglo thei. Hnim hi hlawm lian tak pathumah - hnah sin chi (di, thang, kaihphihrit etc) hnah bial (vaihlenhlo, buar etc) leh phungladinah then a ni a, hnah bial zingah pawh a zam chi a la awm bawk.
4. Thlai rulhut
A than tichaklotu (Reniform nematode, Pratylenchus spp)
5. Sazu leh Sava
a) Bui leh sazu chi hrang hrang
b) Sava-Vaki, choak
II. RANNUNG LEH NATNA THLITHLAI
A tum ber chu buhtun eichhetu rannung leh natnate a awm tantirh tea hriata, a inthlahpun hma leh natna a nasat hmaa tihrem leh tidamte, rannung tha awmte leh an tam dan hriat leh a venna kawnga hma lak dan tur leh inruahman dan tur lo hriat lawk hi a ni.
1. Buhtun hmun fan thuak thuak: Buhtun to hnu lawk atangin a chinna hmun ngeiah kalin eng ang rannung nge awm tih leh eng natnain nge tlakbuak tih hre tura buhtun chinna hmun chu fan thuak thuak tur a ni. Hei hi Rapid Roving Survey (RRS) an ti a ni. A hmaa lo thlan lawk tawh buhtun hmun chu a eichhetu rannung tam dan azir leh natna nasat dan azirin ni 7-10 danah tlawha thlithlai thin tur a ni. A chuklakin buhtun hmunah chuan hmun hrang hrang(spot) thlang la, hmun khatah buhtun kung 5 tal chik takin en la, chuta i hmuh rannung, natna, leh rannungtha, maimawm te chu ziakin chhinchhiah ang che.
2. Buhtun hmun tlawh: Buhtun hmun fan thuak thuak tuma i thil hmuh dan azirin loneitute chu an mahni buhtun hmun theuh tlawh turin chawkphur ang che. Tichuan loneitute chuan ni 7-10 chhungin buhtun eichhetu rannung, natna leh rannungthate ziakin an chhinchhiah anga, a suat dan leh a tihdam dan tur an ruahman tur a ni. Agriculture Department Pawhin DDK, Local TV channel leh chanchinbu hmangin a eichhetu, natna leh rannungtha buhtun hmuna finfiah a tul zia an tlangaupui tur a ni.
3. Agro Eco System Analysis (AESA): AESA chungchang chu chip chiar takin hmundangah tarlan a ni.
4. Pheromone thang kam: Pheromone thang hi buhtun hmunah eng ang rannung nge awm tih hre tura rannung man nan an hmang a ni. Metre 50 dan zelah Pheromone thang hi pakhat kam tur a ni. Rannung awm azirin rannung hipna thil rimtui (Lure) chi hrang zel hman tur a ni a, rimtui chu ni 15-20 danah thlak zel tur a ni.
5. Rannung, natna, sazu etc hlauhawm chin (ETL)
Sl. No. | Rannung/Natna | ETL |
---|---|---|
1 | Vual | Metre khat biala vual pakhat a awmin |
2 | A kung khertu pangang | Buhtun kung a kher chhiat kha 10% a tlinin |
3 | A hnah rau natna | A chi tuh atanga ni 30 hnua natna tlakbuak chu 10% a tlinin |
4 | Sazu | A kua, a luahlai ngei hectare khata 15 a awm in |
5 | Thlai rulhut | Lei gram khata thlai rulhut 1-2 a awm in |
Source
Ziaktu : C. Lalnithanga, APPO
Bu hming : Loneitu Thian (IPM)
Department of Agriculture (Crop Husbandry)
Page 60-67
III. IPM KALPUI DAN TUR
A. Loneitu thiamsa
1) Nipui laia thuk deuh hleka lei lehphut hian leia rannung tui, pangang, buhchium etc. leh natna hrik hlawmte a phochhuak nisain a em hlum thei a ni. Hei bakah hian thlai kung leh a hnah rote halral tur a ni.
2) Buhtun chi tha, rannung leh natna do theite chu heng te hi a Hybrid Pusa 23, ICMH 451, 424 Tap 155, Race 75, ICMS 7703, ICMU 155, ICTP 8203, MP 155, WC-C 75
3) A hun taka buhtun chi tuh hian rannung leh natna lakah a him bik
4) A kung leh a kung inhlat lam leh a tlar leh a tlar inhlat lamin tlemin zau hret se
5) Fertilizer a inbuk tawk chiah hman tur a ni.
B. Hmanraw remchang hman
1) A hnah ro natna (downy mildew) a darh zel loh nan a tiah atanga ni 15-20 hnuah buhtun tiak hrisello, natna-in a tlak buak chu pawha, paih vek tur a ni.
2) A kung (zik) khertu pangangin a zik a kher vanga a zik thi zawng zawng paih vek tur a ni.
3) Buhtun hmunah chuan eng ang rannung nge awm tih hriat nan Pheromone thang kam tur a ni.
4) Vual thlahtu-sephung buang a tam thei ang ber mana, rahhlum tur.
5) Sava hlauh khai tur.
C. Rannungtha hman tangkai
1. Humhalh
Buhtun hmuna rannungtha awm apiang chu humhalh tur a ni eg. Trichogramma spp, Apanteles, Eriborus, Carabids, Khuavanglamdar, maimawm, chrysopa etc.
2. Buhtun hmuna chhuah
1) Buhtun chi chu tuh hmain leia natna hrik awm laka a him nan Trichoderma harzianum, or T.viride, 4gm leh a chi 1kg nuai pawlh tur a ni.
2) A kung/zik khertu pangang laka a him theih nan buhtun hmun hectare khata zauah kartin Trichogramma chilonis 75,000 (Trichocard 4) chhuah tur a ni a, a tui hmuh hmasak ber tum atangin chhuah nghal tur a ni.
D. Neem atanga siam rannung/sava leh thiai rulhui hnawhkianna:-
1) Neem rah tui thlawr (NSKE) @5ml leh tui 1 litre chawhpawlh in buhtun chu kah tur.
2) Thlai rulhut suat nan hectare khatah Neem Cake 200kg, lei lehphut hnuah vawm darh tur a ni.
E. Rannung thahna hlo/natna damdawi hman
Rannung thahna hlo leh thlai natna damdawi hi a hun takah mamawh ang tawk chauh fimkhur taka kah tur a ni. IPM awmze neia kalpui tur chuan min hualveltu himnate, thlai hrisel dante, a hlauhawm chin (ETL) azirte, rannungtha humhim dan kawngte ngaihtuah chunga rannung thahna hlo leh natna damdawi te hi a loh theih loh hunah chauh hman tur a ni.
1) A zik leh a par lung suat nan buhtun tona lai leiah Carbofuran 3G chu hectare khatah 8-12kg phul tur a ni.
2) A tiak leh a vui sehchhumtu pangang suat nan Dichlorvos 35EC @ 2ml leh tui 1 litre chawhpawlh a kah tur a ni.
3) A par leh a vui no dawttu thlangdar suat nan Carbaryl 50sp@ 3gm leh tui 1 litre chawhpawlh hisapa kah tur.
4) A hnahro natna (Downy mildew) enkawl nan Mancozeb @ 2gm leh tui 1 litre chawhpawlh a kah tur a ni.5) Hnim tur suat nan buhtun chi tuh hnuah (ato hmain) hnim tur Atrazine @3ml leh tui 1 litre chawhpawlh-a kah tur a ni a, a hnuah a tul dan anga hlo thlawh tur a ni.
F. Hnimsuat/hlo thlawh
1) Nipui laia lei lehphut hian hnim leh thlai bul (stubbles) a tihlum.
2) Hnim aia thlai a than chak zawk nan leh hnimin thlai a dip nasat loh nan a hun takah buhtun chu tuh tur a ni.
3) Buhtun bul leh a tlar leh a tlar inkar hlat zawng hi a tawk chiah zuah nise, a inkar a hlat lutuk chuan hnim a to tam bik.
4) Achi tuh atanga kar 2, 3 leh 6 naah hlo thlawh tur.
G. Thlai rulhut suat
1) Nipui laia thuk deuh hleka lei lehphut tur.
2) Buhtun leh thlai dang a inchhawka chin.
3) Thlai seng hnua a bul (stubbles), a kung leh a hnah ro halral
4) Carobfuran 3G @ 12kg theh tur a ni.
H. Sazu suat
1) Sazu kua laihchhiat tur
2) Bialko samfai tur
3) Sazu thang kam tur
4) Tur dum, Zinc Phosphide chah tur a ni a, 10gm leh tela nuaimawm buhfai 500gm chawhpawlh tur a ni. Tur chah tur siamsa, antui hawp fian khat zel sarang emaw lehkha in emaw fun a, sazu kuaah hnawhluh tur a ni. Tur dum chah hma hian buhfai lawng, lehkhaa funa sazu kuaah ni 2 leh zan 2 chhung lo chah lawk tur a ni. Tur dum chah zawh hian sazu thi bang chu Bromadiolone (0.005%) cake chah leh tur a ni. Bromadiolone cake tlang lian pakhat kha tlang te 6 ah phel tur a ni. Chutiang tlang khat chu sazu kua pakhatah tlang khat zel thlak tur a ni. Sazu thi kan hmuh apiang lakkhawma phum bo tur a ni.
IV. BUHTUN THAN DAN MILA IPM HMAN TURTE
A chi tuh hma | 1. Leia inphum/biru rannung tui, pangang, buhchium, a pui, natna hrik hlawm, thlai rulhut |
|
2. A fang hrisello natna (Ergot) |
|
|
A tiak | 1. A zik lung (scootfly) |
|
A par hma | 1. A par sehchhumtu pangang |
|
A par atang a vuih thleng | 1. A vui dawttu thlangdar |
|
2. A hnah ro (downy mildew) natna |
|
|
3. Sava |
|
|
4. Sazu |
|